ท้องยาก...แท้งบ่อย
อาจเพราะมี "พังผืดในโพรงมดลูก"

มีแม่ๆหลายเคสท้องแต่แท้งบ่อย หลุดง่าย หรือหลายรายที่ทำยังไงก็ไม่ท้องสักที สาเหตุจากฝ่ายหญิงมีหลากหลายมากค่ะ เพราะระบบสืบพันธุ์ของเพศหญิงมีความซับซ้อน สาเหตุหลักมาจาก อายุมาก เซลล์ไข่ด้อยคุณภาพ มดลูกไม่พร้อมฝังตัว หรือฮอร์โมนเพศไม่สมดุล

วันนี้ครูก้อยจะหยิบยกสาเหตุหนึ่งที่เกี่ยวข้องกับมดลูกมาให้ศึกษากันค่ะ "พังผืดในโพรงมดลูก" เป็นสาหตุที่แม่ๆ อาจคาดไม่ถึง การมีพังผืดในโพรงมดลูกส่งผลต่อการมีบุตรยากได้ เพราะพังผืดจะขัดขวางการฝังตัวของตัวอ่อน หรือ ทำให้ตัวอ่อนเจริญเติบโตไม่สมบูรณ์และแท้งได้ง่าย

วันนี้ครูก้อยนำบทความเรื่อง "ท้องได้ไหม...หากมีพังผืดในโพรงมดลูก?" ของ นพ. เกรียงชัย สัจจเจริญพงษ์ แพทย์ผู้ชำนาญการด้านสูติศาสตร์นรีเวชวิทยาและเวชศาสตร์การเจริญพันธุ์ ร.พ. เจตนิน ที่ตีพิมพ์ในวารสารวิชาการเจตนิน เมื่อปี 2019 มาฝากค่ะ ไปศึกษาพร้อมกันเลยค่ะ

พังผืดในโพรงมดลูก คืออะไร

พังผืดในโพรงมดลูกมีสาเหตุจากการทำลายของเยื่อบุโพรงมดลูก (endometrial damage) ทำให้มีการติดกันของผนังโพรงมดลูก

พังผืดในโพรงมดลูกมีความรุนแรงแตกต่างกันไป ตั้งแต่เป็นพังผืดบางๆ (filmy adhesions) ไปจนถึงมีพังผืดหนา (dense adhesions) ปิดทั้งโพรงมดลูก (complete uterine cavity occlusion) พังผืดในโพรงมดลูกทำให้เกิดปัญหา ได้แก่ ภาวะมีบุตรยาก (infertility) การแท้งซ้ำ (recurrent miscarriage) ระดูปริมาณน้อยกว่าปกติ (hypomenorrhea) หรือ ขาดระดู (amenorrhea)

พังผืดในโพรงมดลูก เกิดจากสาหตุใด

1. การทำหัตถการในโพรงมดลูก (intrauterine procedures) เช่น การขูดมดลูก (uterine curettage) การผ่าตัดส่องกล้องเอาเนื้องอกในโพรงมดลูกออก (hysteroscopic myomectomy) การผ่าตัดส่องกล้องเอาแผ่นกั้นในโพรงมดลูกออก (hysteroscopic resection of uterine septum)

2. การผ่าตัดเนื้องอกมดลูกทางหน้าท้อง (abdominal myomectomy)

3. การแท้งค้าง (missed abortion) การแท้งไม่ครบ (incomplete abortion) เศษรกค้าง (retained placenta)

4. การอักเสบหรือการติดเชื้อที่เยื่อบุโพรงมดลูก (endometritis)

การตรวจวินิจฉัยพังผืดในโพรงมดลูก ทำได้อย่างไร

1. โดยการซักประวัติว่ามีปัญหาหรือปัจจัยเสี่ยงดังกล่าวไว้หรือไม่

2. การตรวจด้วยคลื่นเสียงความถี่สูง (ultrasonography) พบเยื่อบุโพรงมดลูกบาง (thin ehdometrium) ในช่วงที่มีการตกไข่ (ovulation)

3. การฉีดสารทึบรังสีเอ็กซเรย์ดูโพรงมดลูก (hysterosalpingography) พบรูปร่างในโพรงมดลูกผิดปกติ

4. การส่องกล้องดูโพรงมดลูก (hysteroscopy) ซึ่งถือเป็นการตรวจวินิจฉัยมาตรฐาน (gold standard) สามารถมองเห็นพังผืดในโพรงมดลูก

การรักษาพังผืดในโพรงมดลูก ทำได้อย่างไร

การผ่าตัดส่องกล้องโพรงมดลูกเพื่อเลาะพังผืดออก (hysteroscopic lysis of adhesions) เป็นการรักษามาตรฐานสำหรับพังผืดในโพรงมดลูก

จุดมุ่งหมายของการผ่าตัดคือพยายามทำให้โพรงมดลูกมีขนาดและรูปร่างปกติ ป้องกันการกลับมาเกิดพังผืดซ้ำหลังการรักษา รวมถึงการทำงานของเยื่อบุโพรงมดลูก ภาวะการเจริญพันธุ์ทำให้กลับมาตั้งครรภ์ได้หลังการผ่าตัดการใส่สายที่มี balloon (foley balloon catheter) คาไว้ในโพรงมดลูกเพื่อถ่างขยายโพรงมดลูกป้องกันไม่ให้ผนังโพรงมดลูกมาติดกัน ไม่ให้เกิดพังผืดซ้ำ ร่วมกับการใช้ฮอร์โมน estrogen เพื่อให้เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญเติบโตได้อย่างรวดเร็ว กระตุ้นให้เกิดการซ่อมแซมและมีการสร้างเยื่อบุโพรงมดลูกที่เสียหายขึ้นใหม่ในรายที่มีพังผืดรุนแรงอาจทำการส่องกล้องโพรงมดลูก (hysteroscopy) ซ้ำภายหลังจากการผ่าตัดครั้งแรกเพื่อประเมินการเกิดซ้ำและเอาพังผืดที่เกิดขึ้นใหม่ออก

ผลการตั้งครรภ์ค่อนข้างแตกต่างกันตามความรุนแรงของพังผืดก่อนผ่าตัด การตั้งครรภ์ในรายที่เคยมีพังผืดปานกลางหรือรุนแรงจัดว่าเป็นการตั้งครรภ์ที่มีความเสี่ยงสูง เนื่องจากมีโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนได้มากกว่าการตั้งครรภ์ปกติ เช่น ทารกเจริญเติบโตช้าในครรภ์ (intrauterine growth restriction) การคลอดก่อนกำหนด (preterm delivery) การฝังตัวของรกผิดปกติ (abnormal adherent placenta) และมดลูกแตก (uterine rupture)

ภาวะมีบุตรยากในคนไข้อาจเป็นผลมาจากการมีพังผืดในโพรงมดลูก ซึ่งสามารถตรวจคัดกรองได้ด้วยการตรวจด้วยคลื่นเสียงความถี่สูง (ultrasonography) การฉีดสารทึบรังสีเอ็กซเรย์ดูโพรงมดลูก (hysterosalpingography) และให้การวินิจฉัยและรักษาด้วยการส่องกล้องโพรงมดลูก (hysteroscopy) หลังการผ่าตัดถ้าคนไข้ตั้งครรภ์ควรได้รับการดูแลแบบครรภ์ความเสี่ยงสูง และเฝ้าระวังภาวะแทรกซ้อนต่างๆ ที่มีโอกาสเกิดขึ้น

รู้จักพังผืดในโพรงมดลูกกันแล้ว แม่ๆ ต้องเข้าตรวจสุขภาพและตรวจภายในอย่างสม่ำเสมอนะคะ หากพบอาการผิดปกติใดๆควรรีบพบแพทย์เพื่อจะได้รับการวินิจฉัยและรักษา เพื่อเพิ่มโอกาสตั้งครรภ์ต่อไปค่ะ